وخامت حال پادشاه عربستان
دفتر پادشاهی عربستان در بیانیه‌ای از وخامت حال "ملک عبدالله " که در اواسط دهه هشتاد از عمر خود به سر می‌برد ، خبر داد و اعلام کرد که پادشاه بنا به توصیه پزشکان به استراحت نیاز دارد.
به گزارش فارس، خبرگزاری عربستان (واس) در بیانیه‌ای به نقل از دفتر پادشاهی عربستان گزارش داد که ملک عبدالله ناخوش است و به دلیل ابتلا به بیماری دیسک از درد کمر رنج می‌برد و پزشکان در چارچوب برنامه درمانی وی توصیه کردند که پادشاه باید استراحت کند.
ملک عبدالله 86 یا 87 ساله که از سال 2005 سلطنت پادشاهی عربستان را برعهده گرفته است از کهولت سن رنج می‌برد و با توجه به این امر احتمال تغییر رهبری عربستان در آینده نزدیک بعید نیست.
بیانیه دفتر پادشاهی عربستان در واپسین ساعات شب گذشته اعلام شد و این در حالی است که نزدیک به دو میلیون و نیم نفر از مسلمانان برای ادای فریضه حج در مکه مکرمه و مدینه منوره به سر می‌برند.
نزاع بر سر تقسیم قدرت به عنوان مسئله ای دیرینه در خاندان پادشاهی عربستان سعودی، همواره سلطنت سعودی‌ها را به چالش طلبیده است. بطوریکه در صورت وقوع بحران پادشاهی در عربستان ، دربار سعودی به عنوان اصلی‌ترین کانون بحران ساز در خاورمیانه سلطه مطلق خود را بر ریاض از دست خواهد داد.
خاندان آل سعود از سال 1932 میلادی بر عربستان حکمرانی می‌کنند. ملک عبدالعزیز، اولین پادشاه عربستان منشوری دارد که به نام منشور عبدالعزیز معروف است . در این منشور آمده است: « تا زمانی که پسران من زنده‌اند قدرت به نوه‌هایم نخواهد رسید.» از این حیث برخلاف نظام‌های سلطنتی دیگر که قدرت از پدر به پسر می‌رسد ، درخاندان سعودی قدرت به برادران پادشاه انتقال می‌یابد و به همین علت است که در این کشور قبیله‌ای، شاهزاده‌ها با پادشاهان سعودی اختلاف سنی زیادی ندارند. بنابراین بافت قدرت در عربستان سعودی پیچیده است و این پیچیدگی همواره هوس رسیدن شاهزادگان سعودی به قدرت را تشدید کرده است.
طی دو ساله اخیر که شاهزاده سلطان بن عبدالعزیز ولیعهد عربستان با بیماری سرطان دست و پنجه نرم می کند و امیدی به بقای وی نیست، مساله جانشینی ملک عبدالله که در اواسط دهه هشتاد عمر خود به سر می‌برد و رقابت میان شاهزادگان سعودی بر سر جانشینی وی، حکومت پادشاهی سعودی را با دوره‌ای از تغییر و تحولات در سطح رهبری‌اش مواجه می سازد.
بنا به گفته منابع نزدیک به دیوان پادشاهی عربستان، «ملک عبدالله» از امیر «نایف بن عبدالعزیز» وزیر کشور حمایت کرده و به صورت غیر رسمی وی را به جای «امیر سلطان» ولیعهد بیمار عربستان تعیین کرده است.
ملک عبدالله که فاقد برادر تنی است از برادران ناتنی خود که مدعی پادشاهی هستند (جناح سدیری‌ها) احساس خطر کرده است و به همین منظور روابط نزدیک و گسترده‌ای با برخی برادران ناتنی ، برادر زاده‌ها و خواهرزاده‌هایش برقرار کرده است. وی همچنین شبکه‌ای مهم از روابط با شیوخ، جناح‌های دینی و روسای قبایل و بافت‌های تکنوکرات و دیگر مذاهب ایجاد نموده است. در این راستا است که «ملک عبدالله» با هدف تقویت جناح خود، از «امیر نایف» که شخصیتی دینی و تکنوکرات است حمایت کرده است. بطوریکه در 27 مارس 2009 آژانس خبری رسمی سعودی در یک خبر کوتاه و شگفت انگیز، انتصاب «امیر نایف» وزیر کشور عربستان را به عنوان معاون دوم ملک عبدالله اعلام کرد. این مسئله از آن نشان دارد که «ملک عبدالله» بدلیل کهولت سن برای آرام نگه داشتن حکومت خود از تلاطم جنگ قدرت بر سر جانشینی ولیعهدی و حتی پادشاهی در خاندان سعودی، با انتصاب غیررسمی «نایف بن عبدالعزیز» به جای «امیر سلطان» ولیعهد بیمار عربستان ، گام برداشته است.
بنا به گفته منابع امنیتی عربستان، "بندر بن سلطان "، برادر زاده ملک عبدالله و رئیس سابق شورای امنیت ملی عربستان که مدت‌ها است در هیچ رسانه ملی حاضر نشده و تقریبا یک ماه پیش از سفر طولانی مدت خود به مغرب به ریاض بازگشته است، دو سال پیش با تحریک دویست نفر از عناصر وابسته به سرویس‌های امنیتی و اطلاعاتی سعودی علیه حکومت ملک عبدالله قصد انجام کودتا را داشت.کودتای بندر بن سلطان در حالی صورت گرفت که پدرش " امیر سلطان بن عبدالعزیز " با بیماری سرطان دست و پنجه نرم می کند و نمی‌تواند به مسئولیت‌های خود به عنوان ولیعهد رسیدگی کند و ملک عبدالله پادشاه فعلی عربستان هم هر چند از نظر جسمی سالمتر از امیر سلطان به نظر می رسد، اما او نیز از بیماری قلب و کهولت سن (86 سالگی ) رنج می برد .
بندر بن سلطان در صدد بود تا با انجام کودتا ، راه رسیدن پدرش را به پادشاهی هموار نماید. تا پس از مدت کوتاهی با از میان رفتن وی بدلیل بیماری صعب العلاجش،خود زمام حکومت را به دست گیردکه در نهایت نقشه اش ،نقش بر آب شد.
کودتای بندر بن سلطان این مسئله را در صحنه سیاسی حکومت پادشاهی عربستان تداعی می کند که در آینده نیز هیچ کس نمی‌تواند تضمین کند که شاهزادگان سعودی که فعلا علی الظاهر مهر سکوت برلب زده‌اند اقدامی علیه پادشاه و ولیعهد بیمار فعلی کشور خود انجام ندهند یا حداقل پس از مرگ آنها ریاض را به صحنه تاخت و تاز قدرت تبدیل نکنند.
امام صادق علیه السلام:
آنگاه که مرگ عبد الله فرا رسد، مردم در جانشینى او نسبت به هیچکس به توافق نمى رسند و این جریان تا ظهور حضرت صاحب الامر همچنان ادامه مى یابد، عمر سلطنت هاى چندین ساله بسر آمده ، نوبت پادشاهى چند ماهه و چندین روزه فرا مى رسد. ابوبصیر مى گوید: پرسیدم : آیا این وضع به طول مى انجامد؟ فرمود: هرگز.و این درگیرى بعد از کشته شدن این پادشاه (عبدالله ) منجر به کشمکش بین قبیله هاى حجاز مى شود. ( بحار 52 ص 210 و 240 )
----در حدیثی دیگر امام صادق فرمودند: هر کس برای من مرگ عبدالله را تضمین کند، من ظهور را برای او تضمین می کنم.(بحارالانوار ج 52 ص 210-240)
---در حدیثی دیگر بدین مضمون روایت شده که عربستان پادشاهی خواهد داشت که نام او ، نام یک حیوان است و پادشاه بعدی که برادر اوست عبدالله نام دارد و بعد از عبدالله ظهور خواهد بود.....(توضیح اینکه فهد در زبان و ادبیات عرب بمعنای یوزپلنگ است)
امام صادق (ع) :
آنگاه که مرگ عبد الله فرا رسد، مردم در جانشینى او نسبت به هیچکس به توافق نمى رسند و این جریان تا ظهور حضرت صاحب الامر همچنان ادامه مى یابد، عمر سلطنت هاى چندین ساله بسر آمده ، نوبت پادشاهى چند ماهه و چندین روزه فرا مى رسد. ابوبصیر مى گوید: پرسیدم : آیا این وضع به طول مى انجامد؟ فرمود: هرگز.و این درگیرى بعد از کشته شدن این پادشاه (عبدالله ) منجر به کشمکش بین قبیله هاى حجاز مى شود. ( بحار 52 ص 210 و 240)
----در حدیثی دیگر امام صادق فرمودند: هر کس برای من مرگ عبدالله را تضمین کند، من ظهور را برای او تضمین می کنم.(بحارالانوار ج 52 ص 210-240)
---در حدیثی دیگر بدین مضمون روایت شده که عربستان پادشاهی خواهد داشت که نام او ، نام یک حیوان است و پادشاه بعدی که برادر اوست عبدالله نام دارد و بعد از عبدالله ظهور خواهد بود.....(توضیح اینکه فهد در زبان و ادبیات عرب بمعنای یوزپلنگ است)
جنگ قدرت در خاندان سعودی
مرکز مطالعات خاور دور واشنگتن در مقاله‌ای به بررسی بازگشت "بندر بن سلطان " به ریاض و تاثیر آن در جنگ قدرت در خاندان سعودی پرداخته است و از وی به عنوان بازیگر اصلی در عرصه سیاسی عربستان سعودی یاد کرده است.
به گزارش فارس، پایگاه خبری شفاف الشرق الاوسط در گزارشی به قلم، "سیمون هندرسون " از مسئولان مرکز مطالعات خاور دور واشنگتن، به بررسی ابعاد بازگشت "بندربن سلطان " به عربستان می‌پردازد و معتقد است این اقدام، با هدف پرداختن به مسائل جانشینی پادشاهی عربستان صورت گرفته است.
وی در این مقاله نوشته است: بیش از 20 سال شاهزاده بندر بن سلطان، مرد شماره یک ریاض در واشنگتن بود؛ وی از سال 1983 تا سال 2005، سفیر عربستان در آمریکا بود تا جائیکه به دلیل روابط نزدیک با خانواده بوش "بندر بوش " نامیده شد. وی پس از ترک واشنگتن طی ماجرایی که به سقوط سیاسی شباهت داشت، به عربستان بازگشت تا ریاست "شورای امنیت ملی " که فقط اسما تأسیس شده بود را برعهده بگیرد، اما هنوز نقش وی مشخص نبود. بندر هر چند وقت یکبار بازدیدهای فوری از ایالات متحده انجام می‌دهد چرا که ملک عبدالله، برای ارتباط با کاخ سفید، بندر را بر جانشین وی "ترکی الفیصل " ترجیح می‌داد؛ مسئله‌ای که فیصل را ناچارا وادار به استعفا کرد.
پس از آن از سال 2008، بندر از انظار پنهان شد و هنوز علت مفقود شدن وی طی آن دوره مشخص نیست، البته باید توجه داشت که تعداد دشمنان وی بویژه در داخل خاندان حاکم سعودی به علت ارتباطات قوی و فعالیت زیاد وی با هم‌پیمان اصلی این کشور افزایش یافته بود.
نویسنده در ادامه آورده است: ناپدید شدن بندر در زمان خود، "تئوری توطئه " را در اذهان زنده کرد و گزارش‌هایی منتشر شده که وی مغز متفکر فعالیت‌های القاعده در عراق بوده و تأمین مالی گروه‌های سنی وابسته به القاعدة در لبنان را با هدف تضعیف حزب‌الله بر عهده داشته است.
بر اساس گزارش آکادمی واشنگتن مهم آن است که بندر بازگشته و خبرگزاری رسمی عربستان در خبری کوتاه که اعلام کرد شاهزاده "مقرن بن عبدالعزیز " رئیس اطلاعات عربستان در فرودگاه از بندر استقبال کرده است.
در مراسم استقبال از بندر، شمار زیادی از شخصیت‌های مؤثر در عرصه سیاسی عربستان حضور داشتند. "خالد بن سلطان " معاون وزیر دفاع و نیروهای هوایی و بازرس کل امور نظامی، شاهزاده "محمد بن نایف " معاون وزیر کشور در امور امنیتی، شاهزاده "عبدالعزیز بن فهد " وزیر مشاور، عضو شورای وزیران و رئیس دیوان ریاست شورای وزیران، شاهزاده "فیصل بن خالد بن سلطان "، مشاور ولی عهد، شاهزاده "سلمان بن سلطان " معاون دبیر کل شورای امنیت ملی از جمله این افراد بودند. این خبرگزاری رسمی همچنین اعلام کرد شماری از "شاهزادگان ارشد " در استقبال از شاهزاده بندر حضور داشتند.
به اعتقاد نویسنده، تمامی اینها یک استقبال غیر معمول از شاهزاده بندر است و بنا بر تمامی معیارها از جمله معیارهای سعودی، این استقبال یک استقبال استثنائی بوده است چرا که در آن، یکی از عموهای بندر، یک برادر و سه تن از فرزندانش و یک نفر از برادرزاده‌هایش حضور داشتند و اینها جدای از "شاهزادگان ارشدی " است که خبرگزاری از اعلام اسامی آنان امتناع ورزید. خبرگزاری رسمی سعودی تنها به خبر بازگشت بندر "از خارج " بدون هیچ شرح و تفصیلی کفایت کرد. تصویری از این استقبال منتشر نشده و بنا بر برخی اظهارات، بندر نسبت به گذشته بسیار ضعیف‌تر شده است.
نویسنده در ادامه مقاله خود نسبت به دلایل بازگشت بندر به عربستان می‌نویسد: از هشدار زیر شروع می‌کنیم: یک ضرب‌المثل قدیمی می‌گوید، «آنانکه می‌دانند در عربستان چه خبر است سخنی نمی‌گویند و آنانکه سخن می‌گویند نمی‌دانند در این کشور چه می‌گذرد.» این ضرب‌المثل غالبا از سوی افراد مرتبط با خاندان سعودی به منظور ضعیف نشان دادن گزارش‌های غیرمرتبط با خاندان سعودی به کار می‌رود؛ لذا تحلیلگران بر این باورند که شناخت ما از سیاست‌های مرموز عربستان هرگز به سطح مطلوب و موردنظر نخواهد رسید.
شاهزاده بندر چندین سال است از بیماری رنج می‌برد و به تازگی در بیمارستان "جان هابکینز " واقع در "بالتیمور " تحت دو عمل جراحی قرار گرفته است؛ رایج‌ترین دلیل مطرح شده برای بازگشت وی، آن است که پس از گذراندن دوران نقاهت خود در مراکش جایی که پدرش شاهزاده سلطان به سر می‌برد، به عربستان بازگشته است. این احتمال وجود دارد که شاهزاده بندر از درد ناحیه کمر خود رنج می‌برد؛ از طرفی شرح حال ارائه شده از او طی سال‌های اخیر از مشکل اعتیاد به الکل و افسردگی سخن می‌گوید. "دیوید ب.اوتاوای " نویسنده کتاب "فرستاده شاه " اظهار داشته که بندر از نوشیدن الکل سیر نمی‌شود و "ویلیام سمبسون " دوست پیشین او در کتاب "شاهزاده: داستان یکی از اسرارآمیزترین شاهزادگان " نیمه دهه 90 را "نخستین دوره افسردگی کامل " بندر می‌داند.
این مقاله می‌افزاید: با این وجود بازگشت بندر به عربستان معنایی بیش از بهبود وضع سلامتی وی دارد. بنا بر اطلاعات رسیده از نزدیکان خانواده سلطنتی، بازگشت بندر به مسائل داخلی خانواده سعودی و مسئله اختلاف برانگیز ولیعهدی مربوط می‌شود؛ چه کسی پس از ملک عبدالله، پادشاهی را به دست می‌گیرد؟ و چه کسی جانشین پادشاه آینده خواهد بود؟ گفته می‌شود استعداد بندر در یافتن راه حل، خانواده سلطنتی را به نادیده گرفتن شهرت وی در تصمیم گیری به سود منافع خود و نادیده گرفتن احترام نسبت به تعدادی از عموهایش وادار کرده است.
بر اساس این گزارش، با وجود ترمیم ظاهری اوضاع عربستان، خانواده سلطنتی هم‌اکنون درگیر تحولات ناشی از مسئله جانشینی هستند. ملک عبدالله 87 ساله شده در حالیکه برادرش شاهزاده سلطان 86 ساله است و این بدان معنی است که شاهزاده سلطان هنوز امکان جانشینی را دارد، ولی عملا توان اداره مسائل مملکتی را ندارد. بعد از وی شاهزاده امیر نایف 77 ساله قرار دارد؛ نایف وزیر کشور عربستان است که به دلیل سخنانش مبنی بر نقش داشتن یهودیان در حوادث 11 سپتامبر، در غرب شهرت دارد.
اما نگرانی‌ها به سطح شاهزادگان ارشد رسیده و پوشیده نیست که عبدالله و 19 شاهزاده باقیمانده از فرزندان شاه عبدالعزیز، مؤسس عربستان جدید که در سال 1953 فوت کرد، یا مسن‌تر شده‌اند و یا تجربه پیشبرد امور مملکتی در آینده را ندارند، لذا ناچارند جانشینی را به فرزندانشان یعنی نوه‌های عبدالعزیز منتقل کنند. در اینجا سؤال مهمی مطرح می‌شود: کدام شاخه خانواده سعودی از مبارزه برای جانشینی پیروز بیرون خواهد آمد؟
بنا بر گزارش‌های رسیده از منابع وابسته به خاندان سلطنتی، این معامله ویژگی‌ها و خصوصیاتی دارد. سلسله حوادث واضح و روشن نیست اما ممکن است به زودی تغییراتی رخ دهد. اول از همه اینکه شاهزاده "سلطان بن عبد العزیز " از منصب دائم خود بعنوان وزیر دفاع انصراف خواهد داد و به نفع فرزندش "خالد بن سلطان " برادر بندر، از این پست کناره‌گیری می‌کند؛ خالد بن سلطان در حال حاضر، معاون وزیر دفاع است، وی پیش از این در سال 1991، فرمانده نیروهای عرب در جریان جنگ آزادسازی کویت بود. بندر توان بالایی دارد ولی سابقه نظامی وی که چند ماه پیش در جریان فرماندهی نیروهای نظامی در جنگ علیه حوثی‌ها واقع در منطقه مرزی با یمن مرتکب برخی اشتباهات تاکتیکی شد، سابقه ضعیفی است. با این وجود، اطرافیان شاهزاده سلطان اصرار دارند که خالد، جانشین پدر که تقریبا زمینگیر شده است، بشود.
بر اساس گزارش مرکز مطالعات خاور دور تغییر دوم در آستانه بازنشستگی شاهزاده "سعود الفیصل " 69 ساله از پست وزارت امور خارجه رخ خواهد داد. وی به گرایش‌های ناسونالیسم عربی خود شهرت دارد و بنا بر یک سند رسمی انگلیسی " فردی بسیار باهوش است اما نه تا اندازه‌ای که خودش باور دارد ". فیصل از بیماری "پارکینسون " و درد در ناحیه کمر رنج می‌برد و در برخی تصاویر گویی در حالت احتضار به سر می‌برد.
منابع می‌گویند، از آنجا که منصب وزارت خارجه بنا بر یک سنت فئودالیستی، در خانواده فیصل باقی مانده، پست وزارت امور خارجه به برادر کوچکتر وی "ترکی الفیصل " 65 ساله، واگذار خواهد شد. ترکی الفیصل، سالها ریاست اطلاعات عربستان را برعهده داشت تا اینکه 10 روز پیش از حملات 11 سپتامبر از این منصب برکنار و از آن پس با موفقیت سفیر عربستان در انگلستان شد، وی پیش از سفارت انگلیس، طی دوره‌ای ناموفق سفیر این کشور در واشنگتن بود. به مدد استعداد فکری و روابط بین‌المللی ترکی فیصل در آینده بار دیگر خانواده سلطنتی وی را مورد توجه خود قرار خواهد داد.
به اعتقاد مرکز واشنگتن تغییر گارد و نیز منصب پادشاهی به طول خواهد انجامید و اعتقاد بر این است که امیر خالد 69 ساله، برادر سعود و ترکی فیصل پادشاه آینده عربستان خواهد شد. خالد فیصل، شاعر، نقاش ماهر و دوست شاهزاده چارلز، ولیعهد انگلستان است. وی پیش از فرمانداری مکه، فرماندار منطقه کوهستانی و بی‌ثبات "عسیر " بود؛ مسئله مهمتر از زاویه سیاسی، آن است که خالد مورد احترام جناح‌های مختلف خانواده سلطنتی بوده و قدرت آن را دارد که با اراده و محکم، مملکت را به پیش برد.
به مانند هر سناریوی دیگر، برخی رشته‌های بافته نشده در سناریوی عربستان سعودی وجود دارد. انتظار می‌رود، "نایف بن عبد العزیز " پس از فوت شاهزاده سلطان و حتی پیش از آن بعنوان ولیعهد معرفی شود، اما گفته می‌شود که وی هنوز از بیماری سرطان رنج می‌برد که این مسئله می‌تواند به معنای نرسیدن وی به منصب پادشاهی باشد؛ از طرفی برادر وی، شاهزاده سلمان 74 ساله که فرماندار ریاض است و به اعتقاد بسیاری از سفرای خارجی، کاندید برتر دستیابی به پادشاهی عربستان می‌باشد از بیماری قلبی رنج می‌برد که این بیماری نیز وی را برای اداره حکومت ناتوان می‌سازد.
نویسنده در پایان گزارش خود به این مطلب اشاره دارد که هنوز نقشی که بندر آن را بازی خواهد کرد، معلوم نیست؛ وی به علت اینکه فرزند کنیزی در دربار پدرش بوده است، شاخص‌های ضروری و لازم برای پادشاهی را ندارد ولی به دلیل ازدواج با یکی از دختران فیصل و روابط با واشنگتن، این امکان وجود دارد که متحدی مهم برای هر یک از پادشاهان آینده عربستان باشد. در میان انبوه شایعات و کنایه‌ها، واقعیتی عینی وجود دارد که مورد توافق آگاهان است: بندر بار دیگر، به یک بازیگر اصلی در عرصه سیاسی عربستان سعودی تبدیل شده است.
