دانلود کتاب المراجعات به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی
سابقه دین اسلام در سرزمین ایران به عصر حیات «پیامبر اکرم(ص)» و نامه آن حضرت به «خسرو پرویز» شاه ایران برمیگردد؛ و ورود رسمی این دین به این سرزمین، به سال 16 هجری و در زمان حکومت «عمر بن خطاب» خلیفه دوم.
اما سؤال اساسی این است که به رغم ورود اسلام به ایران در دوره خلفا و همچنین به رغم آنکه ایرانیان قرون اولیه، اکثراً جزو اهل سنت بودند، چگونه شد که هم اینک شاهد اکثریت ایرانیان شیعی هستیم؟
در این نوشته، بحث کلامی مطرح نیست. بلکه از دیدگاه "جامعهشناسی تاریخی" بررسی میکنیم که چه تحولاتی باعث شد که اکثر ایرانیان، شیعه شوند.
در خصوص سؤال فوق دو دسته پاسخ ارائه شده است:
1. پاسخ های نادرست و افسانهای.
2. پاسخ صحیح و منطقی.
در اینجا ضمن طرح چند پاسخ افسانهای و نقد آنها، در انتها پاسخ صحیح را ارائه خواهیم کرد.
1. پاسخهای نادرست و افسانهای:
1 ـ 1. ازدواج امام حسین (ع) با شهربانو دختر یزدگرد سوم از سلسله ساسانی، باعث علاقه ایرانیان به اهل بیت(ع) و در نتیجه تشیع ایرانیان شده است.
نقد این پاسخ:
اولاً: اساس چنین داستانی صحیح نیست.
ثانیاً: لازمهی صحت این داستان آن است که ایرانیان میبایست به خود سلسله ساسانیان علاقه داشته باشند، تا به دامادشان هم علاقه داشته باشند. در حالی که ایرانیان اجازه دادهاند تا این سلسله براحتی فرو بپاشد و حتی یزدگرد نیز پا به فرار گذاشت و در شهرهای مختلف ایران آواره بود تا این که سرانجام توسط "آسیابانی ایرانی" در "مرو" کشته شد.
ثالثاً: پاسخ دیگری هم شهید مطهری میدهد و آن اینکه تعدادی از امویان هم با ساسانیان پیوند زناشویی بستند. پس چرا ایرانیان نسبت به امویان علاقهمند نشدند؟
2 ـ 1. ایرانیان در اصل ضد اعراب، ضد اسلام و ضد مسلمانان بودهاند. وقتی ایران توسط مسلمانان فتح شد، ایرانیان مجبور بودند در ظاهر بگویند ما مسلمان شدهایم و الا کشته میشدند یا باید جریمه میپرداختند. لذا در ظاهر اسلام را قبول میکردند اما در واقع همان عقاید زرتشتیگری و عقاید قبل از اسلام خود را حفظ کردند و ادامه دادند لکن تحت عنوان شیعه. پس تشیع، مذهبی است که در اصل به دست ایرانیان ساخته شده و ربطی به اسلام ندارد، بلکه مذهبی ایرانی است.
نقد این پاسخ:
اولاً: این نظریه زمانی میتواند صحیح باشد که رهبران اصلی شیعه ایرانی باشند؛ در حالی که همه رهبران اصلی شیعه که ائمه معصومین علیهم السلام هستند، عرب هستند.
ثانیاً: این نظریه در صورتی صحیح است که شیعیان اولیه همه ایرانی باشند در حالی که جز تعداد کمی از شیعیان اولیه ـ نظیر «جناب سلمان فارسی» ـ غالب شیعیان از عربها بودند.
ثالثاً: نظریه فوق وقتی میتواند صحیح باشد که منابع و متون اصلی شیعه با سایر مسلمانان تفاوت میداشت و میبایست این تفاوت در منابع ایرانی خود را نشان دهد. در حالی که اینطور نیست. اولین منبع اصلی مسلمان قرآن کریم است که شیعه و غیر شیعه به آن اعتقاد دارند. دومین منبع سنت است. اجماع هم به همان کتاب و سنت برمیگردد و عقل به مستقلات عقلیه باز میگردد که اختصاص به ایرانیان ندارد بلکه مربوط به همه است.
رابعاً: نظریه فوق وقتی میتوانست قرین واقع باشد که ایرانیان از همان قرون اولیه تماماً شیعه باشند. در حالی که ایرانیان در این دورهها غالباً غیر شیعه بوده و به اسلام اهل سنت گرایش داشتند و اکثر رهبران اهل سنت هم از ایرانیان بودند. همچنین مؤلفان متون دینی اهل سنت اکثراً ایرانی هستند و این نکتهای است که شهید مطهری در کتاب خدمات متقابل اسلام و ایران میآورد.
خامساً: رهبران و دانشمندان شعیه تا قرن دهم اکثراً غیرایرانی بودند و خارج از ایران زندگی میکردند. «شیخ مفید»، «سید مرتضی»، «محقق حلی»، «شهید اول و ثانی» و علمای جبل عامل که بعدها به دعوت صفویه به ایران آمدند و همچنین «محقق کرکی» که حوزههای علمیه شیعه را در ایران و عراق و مناطق دیگر گسترش داد، همه غیرایرانی بودند. این نکته صحیح است که فرهنگ، زبان و زمان و مکان و رسم و عادات در آموزههای مذهبی تأثیرگذار است. اما اینگونه نیست که این عوامل سبب شوند یک مذهب تشیع خاص ایرانیان تأسیس شده باشد. اتفاقاً فقه شیعی بر عنصر زمان و مکان، تاریخ و غیره تأکید فراوان دارد. بنابراین، تأثیر و تاثر قابل انکار نیست ولی مسأله نمیتواند تعیین کننده باشد.
برخی آموزههای فلسفی قبل از اسلام به بعد از اسلام هم منتقل شده است. بعضی از عادات و داستانها هم منتقل شده است. در واقع ایرانیان برخی از میراثهای خود را حفظ کردهاند، اما آن را هرگز جزیی از تشیع ندانستهاند. بلکه یکسری از این مسائل مربوط به آداب و رسوم ملی ماست که ربطی به تشیع ندارد. مثل زبان فارسی، عید نوروز و... ایرانیان هیچ گاه زبان فارسی را رها نکردند. زیرا بین اسلام و ایران تضادی نبوده است. بلکه در مواردی که تعارضی وجود داشته، ایرانیان خود به نفع اسلام از آن دست کشیدهاند و اسلام را مقدم دانستهاند.
3 ـ 1. ایرانیان تا قرن دهم سنی بودند. از آن پس با زور صفویان به شیعه گرایش یافتند. زیرا شاه اسماعیل صفوی وقتی در تبریز تاج گذاری کرد، بسیاری از سنیها را قتل عام نمود.
نقد پاسخ فوق:
اولاً: شاه اسماعیل یک جوان 14 ساله بود و نمیتوان پذیرفت که وی بدون حمایت شیعیان به قدرت رسیده باشد. زیرا منطقی نیست که حامیان وی از سنیها باشند و علیه مذهب خود، شاه اسماعیل را به نفع مذهب تشیع حمایت کنند. بنابراین، در ایران آن زمان شیعیان زیادی وجود داشتهاند که صفویه به اتکای آنان توانستهاند قدرتی تشکیل دهند و در برابر عثمانی که یک امپراتوری پر قدرت مدعی سنی بود، بایستند و مقابله کنند و در نهایت حکومت تشکیل دهند.
ثانیاً: در تاریخ ثابت نشده است که صفویه با زور شمشیر شیعه را در ایران به وجود آورده باشند. البته به صورت جزیی و موردی، اهل سنت مورد آزار صفویان واقع میشدند، چنانکه شیعیان مورد آزار عثمانیها قرار میگرفتند. روشن است که عمل هر دو حکومت نادرست و غیراسلامی بوده است.
2. پاسخ صحیح و منطقی:
نخست باید بپذیریم که استقرار و نفوذ یک مذهب در میان یک قوم، امری نه دفعی بلکه به صورت تدریجی است. ما نباید به دنبال تاریخ خاص و معینی باشیم. به نظر میرسد از زمانی که اولین ایرانی به تشیع گرایش یافته تا زمانی که تشیع در ایران فراگیر شد و اکثریت ایرانیان را شیعیان تشکیل دادند، حدود 10 قرن به طول انجامیده باشد.
اتفاقاتی که طی 10 قرن اولیه اسلام در ایران به وقوع پیوست باعث فراگیری تشیع در ایران شد که به اجمال میتوان آنها را اینگونه مرور کرد:
1 ـ 2. نخست آنکه «جناب سلمان» صحابه با وفای پیامبر و اهل بیت، فردی ایرانی و شیعی بود. در یمن نیز ایرانیانی وجود داشتند که متمایل به سمت اهل بیت بودند. یمن توسط حضرت علی (ع) و در زمان حیات رسول اکرم (ص) به اسلام ایمان آورد و اهل یمن از همان زمان با حضرت علی (ع) آشنا شدند؛ در حالی که ساحل خلیج فارس تا یمن تحت نفوذ ایران بود.
2 ـ 2. در دوره خلیفه دوم، وی تبعیضهایی بین عرب و عجم قائل شد که موجب آزردگی خاطر ایرانیان گردید. پس از کشته شدن خلیفه دوم به دست یک ایرانی، فرزند وی چند تن از ایرانیان موجود در مدینه را به قتل رساند. اما وقتی حضرت علی(ع) به حکومت رسید اعلام کرد که بین عرب و عجم تفاوتی نیست و عرب هیچ گونه فضلی بر عجم ندارد و این باعث شد تا ایرانیان به حضرت علی(ع) گرایش پیدا کنند. همچنانکه «امام زین العابدین(ع)» با خریدن و آزاد کردن تعداد زیادی از بردگان و بندگان غیر عرب، جمعیت زیادی از موالیان در مدینه ایجاد کرد که محب اهل بیت(ع) بودند.
3 ـ 2. پس از شهادت حسین بن علی(ع) ایرانیان متوجه شدند از اسلام دو قرائت وجود دارد: اسلام یزیدی و اسلام حسینی. بنی امیه با آن سابقه ظلمها و اعمال تبعیضها نمیتوانست در قلوب ایرانیان جایی داشته باشد و به صورت طبیعی ایرانیان به سوی امام حسین(ع) و اهل بیت(ع) گرایش پیدا کردند و بعدها در سقوط بنی امیه بیشترین کمکها را نمودند. زیرا بنی عباس با شعار حمایت از آل محمد (ص) قیام کردند. اما بعد معلوم شد که این جریان نیز با جریان اهل بیت فاصله دارد.
4 ـ 2. در طول تاریخ، برخی از شاگردان امام جعفر صادق و سایر ائمه ـ علیهم السلام ـ در ایران حضور یافتند و به طور گسترده مکتب اهل بیت(ع) را تبلیغ کرده و ایرانیان را به مذهب آنان دعوت میکردند.
5 ـ 2. حضور حضرت امام رضا(ع) در خراسان عامل دیگری است. یکی از دلایلی که «مأمون» میخواست امام رضا(ع) را ولیعهد کند، مقابله با عربهایی بود که از برادرش «امین» حمایت میکردند. تحلیل وی این بود که با ولایت عهدی امام رضا(ع) هم ایرانیان شیعی را به سوی خود جذب خواهد کرد و هم شیعیان عرب؛ و این باعث تقویت قدرت وی و ضعف امین خواهد شد.
6 ـ 2. بسیاری از امام زادگان از ظلم «منصور دوانیقی» و دیگر خلفای ستمگر به ایران آمدند و پراکندگی آنان در سراسر ایران عامل دیگری در گسترش تشیع در ایران بود. همانطور که حضور «حضرت معصومه(س)» در قم، «حضرت شاه چراغ(ع)» در شیراز و «حضرت عبدالعظیم(ع)» در ری، از دلایل مهم روی آوری مردم ایران به سمت تشیع است.
7 ـ 2. در عصر سلاطین شیعهی آلبویه موجبات تبلیغ مکتب اهل بیت(ع) بیش از پیش فراهم شد و کتب مهم شیعی مثل تهذیب، استبصار، کافی و من لایحضره الفقیه در این زمان تألیف شد. بزرگانی چون شیخ صدوق، شیخ مفید، شیخ طوسی، سید مرتضی و سید رضی توانستند در این عصر اسلام شیعی را به مردم معرفی نمایند.
8 ـ 2. در دوره ایلخانان، حضور علامه حلی به مدت 10 سال در ایران و آزادی وی در بیان احکام و مهارت او در فقه و کلام و نیز تلاشهای «خواجه نصیر الدین طوسی» عامل دیگری در این زمینه است.
9 ـ 2. حلقه آخر این جریان تاسیس دولت صفویه و اعلام تشیع به عنوان مذهب رسمی و حضور و دعوت از علمای شیعه از سراسر جهان اسلام است. این همه سبب شد تا بالاخره در عصر صفویه پس از طی 10 قرن، اسلام شیعی در ایران گسترش یابد و به صورت یک مکتب و مذهب فراگیر در این کشور معرفی شود.
............................
پایان خبر/ 107 ـ 101
عناوین مرتبط :
شیعه شناسی / 1. ایرانیان چگونه شیعه شدند؟
چرا شیعه شدم؟
![]() |
زوج رهیافته آلمانی: شیعه شدیم ؛ چون در مذهب اهل سنت خبری از اهل بیت(ع) نبود خبرگزاری اهلبیت(ع) ـ ابنا / سرویس صفحات فرهنگی:
«الکساندر لُو» و «تنیا گایتس» یک زوج آلمانی خوشبخت هستند که از ماجرای
اسلام آوردن و سپس شیعه شدن خود گفته اند. خواندن این گفتگو را به همه
توصیه میکنیم.
1392/05/27 16:46 |
![]() |
جوان مستبصر میانماری: شیعه شدم ؛ چون مطالعه کردم خبرگزاری اهلبیت(ع) ـ ابنا / سرویس صفحات فرهنگی:
«محمد علی» جوان شیعه میانماری است که پدرش از برادران اهل سنت و مادرش نیز
شیعه است؛ او پس از مطالعه فراوان به حقانیت مکتب اهلبیت پی برده و در
آرزوی دیدار مردی که خود او را شخصیت بزرگ جهان مینامد ...
1392/05/06 13:51 |
![]() |
مستبصر شهید مصری: شیعه شدم ؛ وقتی که پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع) را دیدم رسانههای مصر او را بحثانگیزترین و جنجالیترینِ مشایخ
مصر توصیف کردهاند. شهید شیخ حسن شحاته، مشهورترین خطیب جمعه در مساجد
این کشور بود که برخی سخنرانیهای او فیالمجلس باعث شیعهشدن 90درصد حضار
میشد.
1392/04/05 23:28 |
![]() |
بانوی مستبصر آمریکایی: کاتولیک بودم ؛ و اینک شیعه حسین(ع) هستم «دیانا»ی دیروز و «هاجر» امروز به عنوان یک مسیحی که شیعه امام حسین(ع) شده است درباره احساسش به سید الشهدا میگوید.
1392/03/22 12:32 |
![]() |
مستبصر الجزائری: شیعه شدم؛ چون در تشیع افکار منطقی و قانعکننده یافتم خبرگزاری اهل بیت(ع) / سرویس صفحات فرهنگی:
حقیقت در دلهای بیدار روشن است و آن را به جستجوی اعماق جان آدمی میبرد
تا آوای آن زینتبخش وجدان باشد. این همان چیزی است که مسلمان را به فکر
درباره «پایههای عقیدتیاش که از اسلام ریشه میگیرد» و «آنچه طاغوتیان
جاهلی بعد از پیامبر بپاداشتند» و «پرستش در دل بیابانهای بیآب و علف»
بهدور از معارف رحمت و محل نزول وحی و نیز دور از ریسمان محکمی که بیشک
اهل بیت(ع) و مکتب محمدی و حسینی آنان است وا میدارد. انفاس عطرآگین این
مسیر زمین را در بر میگیرد و قلب هرکس که را خواهان حقیقت باشد آزاد
میکند.
مستبصر الجزائری «خانم دکتر فضیلة قسام» پس از جستجو و تحقیق بسیار در
کتابها و منابع اصلی عقاید اصیل خود را شناخت و چشم بر حقیقت گشود.
او یک علوی الاصل است که در فرانسه زندگی میکند که از 24 سال پیش تشیع خود
را اعلام کرده است. وی پیش از آن به پیروی از آبا و اجدادش یک سنی مالکی
بود. این مذهب از گذشتههای دور در الجزائر رواج دارد.
این گفتگو هنگامی انجام شد که وی به زیارت کربلای معلی مشرف شده بود.
1392/02/30 15:10 |
![]() |
سفری از عالم بودا تا مذهب ناب تشیع دکتر ژاپنی با نام فاطمه شیعه شد زن 29 ساله ژاپنی ساکن شهر تویوناگاشی که به شغل
داروسازی مشغول است، نزد امام جمعه لاهیجان به دین مبین اسلام و تشیع مشرف
شد و نام فاطمه را برای خود برگزید.
1392/01/28 13:03 |
![]() |
یک دختر آلمانی: شیعه شدم؛ چون درباره امام حسین(ع) مطالعه کردم یک بانوی تحصیلکرده آلمانی که پس از مطالعه کتابی درباره
سیدالشهداء(ع)، شیفته مذهب تشیع شده بود، با حضور در محضر آیت الله العظمی
روحانی شهادتین را بر زبان جاری ساخت و به دین اسلام علوی پیوست.
1392/01/25 23:59 |
![]() |
اخبار درگذشت آیتالله موسوی لاری ـ 22 «پروفسور حامد الگار» چرا شیعه شد؟ حامد الگار از روشنفکران غربی در نامهای به آیتالله
موسویلاری مینویسد: «من چند بار ترجمه کتاب شما را خواندم و هر بار که
آن را خواندم، به مذهب شیعه نزدیکتر و از ماه رمضان تغییر مذهب داده و
شیعه شدهام».
1391/12/21 13:12 |
![]() |
خدمتگزاری مستبصر معروف در حرم امام حسین (ع) + عکس «دکتر سید محمد تیجانی سماوی» مستبصر معروف تونسی توفیق خدمت در حرم امام حسین(ع) را پیدا کرد.
1391/10/27 15:38 |
![]() |
مستبصر دانمارکی: شیعه شدم ؛ چون حسین(ع) را شناختم یک جوان دانمارکی در صحن امام حسین(ع) به اسلام گروید و
اعلام کرد همه ادیان آسمانی را مطالعه کرده و اسلام بهترین دینهای آسمانی
است که انسان را به ساحل آرامش و امنیت میرساند.
1391/04/31 16:09 |
![]() |
مفتی اهل تسنن فرانسوی: شیعه شدم ؛ چون کربلا را شناختم برای خودم متاسفم که تا اکنون که 68 ساله هستم شیعه را
نمی شناختم و بسیار خوشحالم. من قبل از این در سفر به مدینه تا این حد که
در عراق با شیعه و اهلبیت پیامبر(ص) آشنا شدم، آنجا به چنین شناختی
نرسیدم. در مدینه اهلبیت پیامبر را از ما مخفی کرده بودند اما امروز آنان
را کشف کردم.
1391/04/30 22:56 |
![]() |
مستبصر یمنی الاصل: کتاب خواندم شیعه را نابود کنم، شیعه شدم! «عصام العماد» درباره ماجرای شیعه شدنش گفت: کتابی از
شیخ مفید درباره اهل بیت(ع) را به من سپردند و خواستند که نقد و تحلیل
محکمی را برای این کتاب و مضامین آن بنویسم و معتقد بودند با نوشتن نقد بر
این کتاب شیعه نابود خواهد شد، ولی من پس از مطالعه آن شیعه شدم.
1391/04/26 18:09 |
![]() |
مشاور ملک فهد چگونه شیعه شد؟ 30درصد درآمد نفتی عربستان صرف تبلیغ "وهابیت" میشود «علی الشعیبی» مشاور ملک فهد پادشاه پیشین عربستان و از
وهابیهای تندرویی بود که پس از تحقیقات بسیار به تشیّع گروید. او میگوید:
30 درصد از درآمد نفتی کشور عربستان صرف تبلیغ وهابیت میشود!
1391/04/17 22:16 |
![]() |
ملی پوش آرسنال شیعه شد + عکس «فیلیپ سندروس» عضو تیم ملی سوییس که تحصیلات خود را در
در رشته ادیان به پایان رسانده و مطالعات بسیاری در زمینه مذاهب مختلف
داشته است سرانجام با مطالعه بر روی کتب اسلامی در نهایت به دین مبین اسلام
و مذهب تشیع گروید.
1391/04/08 14:46 |
![]() |
«حسن نیکولائوس» نوشیعه یونانی: شیعه شدم ؛ چون مبارزات امام خمینی(ره) را دیدم... خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا / سرویس صفحات فرهنگی:
«حسن نیکولائوس»اندیشمند جوان یونانی است که با وجود تولد در یک خانواده
مسیحی، پس از آشنایی با آموزههای اسلام، شیعه شد.
وی که از علاقهمندان به انقلاب اسلامی و دیدگاههای امام خمینی (ره) است
در گفتگویی از دلایل مسلمان شدن خود و علاقهاش به انقلاب اسلامی میگوید:
1390/11/30 4:44 |
![]() |
«شان استون» فیلمساز آمریکایی: شیعه شدم و شخصیت علی(ع) مرا جذب کرد... + تصاویر وضو گرفتن استون خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا / سرویس صفحات فرهنگی:
«شان کریستوفر استون» فیلمساز آمریکایی و پسر کارگردان مشهور «الیور استون»
، بهمنماه 1390 با حضور در ایران به دین اسلام روی آورد، مذهب تشیع را
برگزید و نام «علی» را بر خود نهاد. وی که در زمینه فیلمسازی فعالیت
میکند، مدتی پیش برای حضور در همایشی با موضوع بررسی فیلمهای هالیوودی به
ایران آمده و با تعدادی از دستاندرکاران سینمای ارزشی نیز دیدار و گفتگو
کرده بود.
آنچه در پی میآید چکیده دو گفتگوی وی با "خبرگزاری فارس" و "انجمن اسلامی
شهید ادواردو آنیلی" است که در آن درباره انگیزه مسلمان شدنش سخن گفته است.
1390/11/30 2:16 |
![]() |
تشرف بانوی اندونزیایی به تشیع در یونان ؛ ابوالفضل العباس(ع) شیعهام کرد کرامت و عنایت حضرت قمربنی هاشم(ع) موجب تشرف یک بانوی
اندونزیایی به مذهب حقه شیعه جعفری اثنی عشری در آتن شد. / محمدرضا
پاکروان با اشاره به انگیزه تشیع خانم ینی خطاب به وی گفت: خداوند منان به
شما بواسطه باب الحوائج حضرت قمر بنی هاشم(ع) و در این ایام ملکوتی و
نورانی عنایت ویژه ای در این کشور اروپائی نمود و امیدوارم خوشبخت
وسعادتمند باشید...
1390/09/14 1:6 |
![]() |
مستبصر روسی: شیعه شدم ؛ چون قرآن را مطالعه کردم یک مستبصر روسی که مذهب شیعه را پذیرفته است، گفت: اگر
امام مهدی(عج) را روزی ببینم میگویم که حاضرم همه وجودم را فدای ایشان کنم
و هرچه ایشان امر فرماید انجام میدهم.
1390/03/22 21:35 |
![]() |
طلبه اهلسنت زاهدانی: روضه امام حسین(ع) شیعهام کرد حجت الاسلام والمسلمین شریف زاهدی طلبه نوشیعه زاهدانی
که بیش از ده سال است به تشیع گرویده در دانشکده علوم قرآنی قم جریان شیعه
شدن خود را اینگونه برای دانشجویان بیان نمود...
1390/02/16 2:10 |
![]() |
لورن بوث، خواهرزن تونی بلر: در اسلام سعادت مطلق را دیدم «لورن بوث» مجری و روزنامهنگار 43 ساله انگلیسی، بعد از زیارت حرم حضرت فاطمه معصومه (س) در قم، دین مبین اسلام را برگزید.
1389/08/02 12:41 |