استفادة بهینه از اوقات فراغت دغدغة تربیتی جدّی در خانوادههاست؛ بهحدی که امروزه، بخشی از شخصیت فرد را با چگونگیِ استفادة او از اوقات فراغتش ارزیابی میکنند. ازآنجاکه تربیت کودکان و نوجوانان را جزو مهمترین شاخصههای رشد فرهنگ و اجتماع تلقی میکنند، برنامهریزیِ بهینه برای اوقات فراغت این عزیزان توسط اولیا و مربیان، امری اجتنابناپذیر و ضروری است.
نویسنده در این کتابچه علاوه بر بیان اهمیت موضوع تربیت و جایگاه اوقات فراغت در آن، نکاتی مهم و آموزنده دراینباب ارائه کرده است.
جوانی که در سنّ ازدواج است، سه پرسش (قفل) اصلی پیشِ روی خود میبیند:
قفل۱: چرا ازدواج کنم؟ (فلسفة ازدواج چیست؟ ازدواج چه فایدهها و آثاری دارد؟)
قفل۲: با چه کسی ازدواج کنم؟ (در انتخاب همسر، چه معیارهاو خصوصیاتی را درنظر بگیرم؟)
قفل۳: پس از ازدواج، چگونه زندگیمان را بهخوبی بهپیش ببریم؟ (چه تلاشی برای استمرارِ زندگیِ خوب با همسر باید انجام داد؟)
هرکس کلیدهای بازکردنِ این سه قفل را داشته باشد، میتواند در شکلدهیِ یک زندگی مشترک و صفابخشی به آن، موفق شود. این نوشتار برآن است تا سه کلید برای این سه قفل ارائه دهد.
هر امر مهم و خطیرى، به نسبت اهمیتى که دارد، در معرض خطرها و آسیبهایى است. مقولة مهدویت نیز با تمام آثار مثبت و حیاتبخش و بهجتزایى که دارد، از این قاعده مستثنا نیست؛ ازاینرو، باید مراقب بود تا این آسیبها مؤثر نیفتد. هدف این نوشتار تبیین اجمالىِ برخى از این آسیبها و ارائة راه اصلاح آنهاست.
نویسنده در این کتابچه به یازده عامل مهم در امر آسیبپذیریِ این فرهنگ پرداخته و دراینمیان خواننده را به چگونگی پاسداشت این اصل و جلوگیری از عوامل انحرافی فراخوانده است.
هرکس شیوهای برای زندگیِ خود انتخاب میکند. او با آن سبکِ زیستن دمساز است و روزگار میگذراند و در لاک خود است و جز حریم زندگی خود، دغدغهای ندارد؛ اما وقتی زندگی را با شاخصی الهی بسنجیم، سبک زندگی تغییر میکند و گسترة وسیعی مییابد: دیگران بخشی از زندگیِ انسان میشوند و توجه به مردم و رعایت حق آنان، بخش جداییناپذیرِ افکار و اَعمال آدمی میشود.
نویسنده در پرتوِ سخن و سیرة امامرضا(ع)، هفت گام زندگی با دیگران را بهرشتة تحریر درآورده و پرسشهایی را دراینخصوص، پاسخ گفته است.
در ارزیابیِ کارویژه و میزان کارآمدیِ هر نهاد سیاسیاجتماعی، مقایسه و بررسی تطبیقی، روشی معمول و مفید است. البته، نباید از این روش برای چشمپوشی از کاستیها و قانعشدن بهوضعِ موجود استفاده کرد؛ زیرا از نگاه توحیدی و در نظام اسلامی، جامعة اسلامی همواره باید روبهپیش داشته باشد. اگرچه سایر جوامع یا نظامهای سیاسی، دچار کاستیها و اشکالات فاحشی باشند، از کاستیها و اشکالاتِ اندک جامعة اسلامی و حاکمیت آن نباید غفلت کرد یا با توجیهاتِ ناموجّه، از آنها چشم پوشید. اما، بههرحال، برای کسانیکه به اصل ساختار نظام و درستیِ آن تردید دارند و گمان میکنند سایر نظامها کارآمدی بیشتری دارند، روش مقایسه با واقعبینی و انصاف، حقیقت امر را روشن میسازد.
درباب کارآمدیِ عنصر «ولایتفقیه» در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی ایران، میتوان از این روش استفاده کرد و این پرسش را پاسخ داد که در سی سالِ گذشته، اگر چنین عنصری وجود نمیداشت، چه بر سر کشور و ملت ایران میآمد؟
پاسخ به سه دغدغة رایج، نویسنده را برآن داشت که این کتابچه را به مجموعة رهنما بیفزاید: اول اینکه در تاریخ اجتماعیِ بشر، وضعیت حجاب و بیحجابی چگونه بوده است؟ پس از این بررسی کوتاه، نوبت به این پرسش میرسد که کیفیت حجاب همسران و دختران پیامبر(ص) و ائمة اطهار(علیهمالسلام) چگونه بود و آیا آنان از چادر استفاده مىکردند؟ پایانبخش مطالب این نوشتار، پاسخ به این دغدغه است که برفرض لزوم حجاب وچادر، چرا از چادرِ مشکى استفاده مىشود، نه رنگهاى دیگر؟
بهرة انسانها از حضرت مهدی(عج)، در زمان غیبت چگونه ممکن است؟ این پرسشی است که هرگاه سخن از غیبت امام عصر بهمیان میآید، در ذهن انسانِ فکور خلجان مییابد. بهراستی، در این زمان طولانی، انسانها و بلکه تمام موجودات جهان هستی، چگونه از حجت خدا بهرهمند میشوند؟
دوستی نیاز طبیعی انسان و مقتضای زندگی اجتماعی بشر است و همواره، در جوامع گوناگون، بروز و ظهور داشته است. دین بهنحوشایستهای این نهاد را برای تقویت بنیادهای جامعه، جهتدهی کرده و از اولویتهای اساسی دانسته است.
اسلام، بهخوبی، اهمیت و تأثیر شگرف فرصتهای دوستی را درنظر دارد. این دین در آموزشها و سنّتهای خود و همچنین، در سیرة عملیِ اهلبیت(علیهمالسلام)، فرهنگ کاملی از مسائل مربوط به پدیدة دوستی ارائه کرده و کوشیده است تا با ارائة آموزههای علمی و عملیِ کارکردهای دوستی در جامعة دینی، به مناسبسازی روابط ایمانی در جامعة اسلامی و رشد همهجانبة اخلاق و تربیت در افراد دست یابد.
نویسنده در این نوشتار به سؤالاتی در بارة آثار شگرف دوستی در شخصیت آدمی، اصول گزینش دوستان، روشهای امتحان دوست، دوستیهای ممنوع، شیوة برخورد با خطاهای دوست، حقوق متقابل دوستان و... پاسخ گفته است.
عصمت موضوعی حساس و مناقشهبرانگیز در تاریخ تفکر دینی است و در تاریخ تکوین مفهوم آن، حدود معنایش دستخوش تغییراتی بوده است. پرسشهایی درباب عصمت وجود دارد که نویسنده در این نوشتار قصد پاسخگویی به آنها را دارد. برای مثال، اگر عصمت امرى اِعطایى است، آیا مصونیت پیامبران و امامان از گناه، جبرى نخواهد بود و دراینصورت، دلیل برترى آنان بر سایر انسانها چیست؟
آشکار است که هیچ انسانى خالى از امیال و شهوات نفسانى نیست؛ بنابراین، چگونه میتوان امکان معصومبودنِ انسانى را پذیرفت؟ اساساً، شیعیان براساس چه دلایلى امامان خود را معصوم مىدانند؟
پس از روشنشدن پاسخِ این دغدغههای نظری، نویسنده با رویکردی عملی به عصمت نگریسته است و در پِی اثبات این است که اعتقاد به عصمت پیامبران و امامان، تأثیرى منفى بر زندگى فردى و اجتماعى شیعیان نمىگذارد.
آیتاللّه سیدهادى میلانى، در پاسخ به نامهای، به پرسشهایی دربارة خلافت پس از پیامبر، اوقات نماز، حمد و سورة معیّن، مُهر و سجده و...، پاسخ گفتهاند. محتوای این اثر مىتواند حاویِ پاسخ به پرسشهاى پیدا و پنهان شما نیز باشد.
شخصیت، نهضتومکتبحسینبنعلی(ع) هموارهجذابوپُرمخاطببودهاستوایناقبالِ وصفناشدنی، شکلگیریوتولیدآثارمتنوعومتعددیرابههمراهداشتهاست.دراینمیان نوعنگاهعلامةشهید، مرتضیمطهری، درترویجفرهنگعاشوراوتبیینصحیحشخصیتورفتار امامحسین(ع)،ممتازوویژهاست.چهارپرسشوپاسخی که با ویرایشی بسیار جزئی، تقدیمِ شماخوانندة محترمشده است، نمونهایازتلاشمبارکوماندگارِآنیگانة دوراناست.
خرافات در دین اسلام امری مردود است و یکی از اقدامات مهم پیشوایان دینی، در دوران رسالت و امامتشان، مبارزه با جهالت، خرافه و انحراف بوده است. جدال با تفسیرهای ناسازگار از دین، همچنان سرلوحة همّتِ هادیان امّت است و در نظام جمهوری اسلامی ایران، ولیفقیه بهعنوان رکن رکین قانون اساسی، در صف اول پیکار با جهالت و نادانی قرار دارد. این نوشتار، مروری بر بیانات رهبری دربارة خرافهگرایی است.
پاسخگویی به پرسشهای نسل سوم انقلاب، نیازمند نیمنگاهی به وضعیت ایرانِ قبل و بعد از انقلاب است. شاید این پرسش، همان نگاه کلانی باشد که هر جوان را در فضایی بزرگ، بهبزرگی این انقلاب، قرار میدهد که درخورِ شأن جوان فهیم ایرانی باشد و آن این است: «ایران در قبل از انقلاب، در جغرافیای سیاسی و معادلات بینالمللی و در بین اذهان عمومی جهان، در چه جایگاهی قرار داشت؟» این نوشتار درصدد پاسخگویی به این پرسش است.
پیچیدگی تبادلات مالی مستلزم آشنایی با احکام اموری است که بهلحاظ مالی با آنها درگیر هستیم. برای مثال، در بحث بانکداری اسلامی باید دانست که آیا گرفتن خسارت دیرکردِ تسهیلات توسط بانکها، جنبة شرعى دارد؟ یا مثلاً، برای کسى که قرض مىگیرد، چنانچه سود آنرا با رضایت کامل بدهد، آیا این کار باز هم حرام است؟ همچنین، گرفتن درصدِ بسیارکم، مانند یکدرصد، بهعنوان کارمزد، توسط صندوقهاى قرضالحسنه، بهمنظور تأمین مخارج صندوق، چه حکمى دارد؟
احکامی ازایندست و مسائلی نظیر خرید و فروش چک، خرید و فروش ارز و... مسائلی است که نویسنده به پاسخگویی آن پرداخته است.
دین مبین اسلام برای پرسش و پاسخ، اهمیت و جایگاه ویژهای قائل است؛ بهطوریکه در آیات و روایات متعدد، در مناسبتهای مختلفی، ترویج آن مدنظر رهبران دین بوده است. نویسنده در این نوشتار ضمن بیان اهمیت پرسشگری از نظر اسلام به سؤالاتی دربارة سؤال، پاسخ گفته است: پرسش چه تعریفی دارد و تفاوت آن با شبهه چیست؟ انواع پرسشها و ویژگیهای آنها کدام است؟ وظایف پرسشگر و پاسخگو چیست؟
نویسنده ضمن بیان مطالبی دربارة خمس، ۷۳پرسشوپاسخِ کاربردی و رایج دربارة خمس را بهصورت منظم و موضوعبندیشده، پاسخ گفته است. پرسشهای زیر از آنجمله است: خمس چه جایگاهی در میان احکام اسلام دارد؟ فلسفة آن چیست و چرا باید آنرا پرداخت کرد؟ مصادیق و نیز مصارف خمس کداماند؟ تعریف مَئونه چیست؟ مبدأ سال خمسی را چگونه باید مشخص کرد؟ پایان این نوشتار به پاسخهای مراجع بزرگوار دربارة پرسشهای رایجی اختصاص دارد که درباب چندوچونِ پرداخت خمس مطرح است.
بهراستی، در پسِ تأکیدهای فراوان به زیارت مزار پیشوایان دین، چه حکمتهایی نهفته است؟ برای زائران مکانهای مقدس، جالب است بدانند که حضور در زیارتگاهها و انجامدادنِ آداب و احکام توصیهشده، چه آثار عملیِ مثبتی بر زائر میگذارد؟ نیز، بر تمام مدافعان و مخالفانِ این رفتار دینی شرط است که بدانند مخالفان توسل و زیارت و عتبهبوسی چه مبنایی دارند و بهترین پاسخ به آنان چیست؟
اینها و مباحثی نظیر این، محتوای این عنوان از مجموعة رهنما است.
همة شما با فرد یا افرادی روبهرو شدهاید که فکر، کار، احساس یا حرکت مکرّری انجام میدهند و تصور میکنند نوعی اجبار و ناچاریِ ذهنی برای آنان وجود دارد. این اختلال زیانمند وسواس نام دارد. فرد وسواسی خود را ناچار میبیند که رفتاری برخلاف مِیلش انجام دهد.
در متون دینی، آموزههای فراوانی از معصومان(علیهمالسلام) وجود دارد که با بهکاربستن آنها، افراد از ابتلا به این بیماری مصون میمانند. همچنین، آموزههای درمانیِ فراوانی برای کسانی که مبتلا شدهاند، در کتب روایی ثبت است. این نوشتار را با موضوع وسواس و رویکرد دینی در درمانِ آن نگاشته شده است.
پس از پایان زیارت، جاذبههای حرم که بهسبب وجود حضرت، رنگوبوی معنوی گرفتهاند، توجه آدمی را بهخود جلب میکند و پرسشهایی در ذهن پدید میآورد. این نوشته برآن است به برخی از این پرسشها درخصوص حرمشناسی پاسخ گوید.
اولین صحن، اولین گلدسته، اولین قُبّه، اولین صندوق مزار، اولین سنگ قبر، اولین ضریح، اولین گنبد،اولین نقاره زنی، اولین موقوفههای حرم مطهر، اولین حوزه علمیه، قدیمیترین سقّاخانه، قدیمیترین ساعت، قدیمیترین کاشیهای حرم و...، نکاتی است که نویسنده در این نوشتار آنها را بیان کرده است.
یکی از باورهای شیعیان، اعتقاد به رجعت و حیات مجدّدِ افراد و گروههایی خاص، پس از ظهور حضرت مهدی(عج) است. این نوشتار، بر آن است که به برخی پرسشها دراینباره بهطورمختصر پاسخ گوید:
منظور از رجعت چیست؟ رجعت واجد چه هدف و فلسفهای است؟ چه دلیلی بر وقوع رجعت وجود دارد؟ رجعت در چه زمانی اتفاق خواهد افتاد؟ اعتقاد به رجعت چه آثاری در پِی دارد؟ آیا رجعت امری همگانی است یا خاصّ برخی افراد؟
«اگر یک نفر به امامجماعت اقتدا کند، هر رکعت از نماز آن ثواب صدوپنجاه نماز دارد و اگر دو نفر اقتدا کنند، هر رکعتی ثواب ششصد نماز دارد و هرچه بیشتر شوند، ثواب نمازشان بیشتر میشود تا به ده نفر برسند. عدة آنان که از ده گذشت، اگر تمام آسمانها کاغذ و دریاها مرکب و درختها قلم و جنّ و انس و ملائکه نویسنده شوند، نمیتوانند ثواب یک رکعت آنرا بنویسند.» ازاینرو، فقها گفتهاند که حاضرنشدن به نماز جماعت از روی بیاعتنایی، جایز نیست و سزاوار نیست که انسان، بدونعذر نماز جماعت را تَرک کند.
نویسنده در این کتابچه پس از ذکر اهمیت و فوائد نماز جماعت، به بیان برخی از مهمترین احکام این موضوع، به ویژه مسائلی که ممکن است زائران آستان قدس رضوی با آن مواجه شوند، پرداخته است.
تاکنون، نام بسیاری از شخصیتها بهعنوان الگو به جامعه معرفی شده است؛ اما جایگاه هیچکدام بهممتازیِ جایگاه انبیای الهی و پیشوایان پاکِ خاندان نبیّ مکرم اسلام، حضرت محمد مصطفی نبوده است. این سلالة مطهر، با داشتن مدال افتخارِ پاکی و طهارت ازسوی پروردگار، بهترین الگوی بشریت بوده و خواهند بود. ازجملة این پاکان، دخت پیامبر بزرگ اسلام است که زندگی زاهدانه و عارفانهاش بزرگترین درس زندگی برای مسلمانان است.
نویسنده در این نوشتار، تلاش کرده، با ارائة ده تابلوی زیبا، تصاویری از زوایای اخلاقی زندگی حضرت فاطمه (س) را ارائه کند
سفر و حضر دو بخش از زندگی انسانهاست که برای خود، احکام و مسائلی جداگانه دارند. هیچ مسلمانی در هیچ مرحلهای از زندگی خود، رهاشده و بیتکلیف نیست و از این قاعده، سفر را نیز نمیتوان استثنا دانست. مسافرت را نمیتوان بهانة گریختن از احکام خداوندی قرار داد؛ زیرا آنچه بر انسان واجب است، جز به انجامدادن تکلیف، ساقط نمیشود. پیشوایان دینی ما آنچنان به اجرای فرایض و اهتمام به احکام الهی، چه در سفر و چه در حضر، سفارش بلیغ کردهاند که راه را بر هرگونه فرار و بهانهجویی میبندد.نویسنده در این کتابچه به بیان برخی احکام برای سفر پرداخته است.
فراوانیِ ابتلای تمامی اقشار جامعه، بهخصوص جوانان، به علم فقه و نیز پیچیدگی و دشوارنویسیِ کتابهای فارسی موجود در این زمینه، تدوین متنهایی همهفهم و خالی از اصطلاحات پیچیدة علمی را ضروری ساخته است.
با توجه به جذابیت ویژهای که «داستان»در بین جوانان و نوجوانان دارد، جای خالی این علم پُرارزش در لباسی داستانگونه و زبانی بیتکلف کاملاً مشهود است. از این رو نویسنده در این نوشتار برخی از احکام نماز را، با بهره گیری از قالب «داستانک»، به نگارش درآورده است.
مرحلة آغازین ازدواج، دوران تأثیرگذار و سرنوشتسازِ عقد و نامزدی است. این دوران چهبسا شیرینترین و بهیادماندنیترین و حساسترین روزهای تمام عمر مشترکِ هر زوجی است؛ ازاینرو، اگر آنان این دوران را ماهرانه و باظرافت بگذرانند و به وظایف ویژة آن عمل کنند، میتواند در بالندگی و پُرباری و استحکام دورانهای بعدی زندگیِ زناشویی تأثیری عمیقی برجای گذارند.
نویسنده در این نوشتار پس از طرح برخی از مهمترین سوالات و دغدغههای مطرح در این خصوص، میکوشدبه صورت کاربردی به این مسایل پاسخ گوید.
امروزه در سطح جهان، برخی تلاش میکنند خود را در ملغمهای از ادیان ابراهیمی و غیرابراهیمی همراه با جذابیتهای جدید به ذهن و زبان جوانان تحمیل کنند، از سویی و از سوی دیگر گرایشهای خودکامهستیز برخی جوانان در سطح دنیا و گریز آنان از دین، گرایش به این معنویتهای مجازی را افزون کرده است. در این میانه، ناآگاهی خانوادهها و نهادهای رسمیِ تربیتی و گاهی حتی دولتی، زمینه را برای سوپرمارکتهای معنوی که پُر هستند از کالاهای درجهچندمِ معنایی، مهیا میسازد.
نویسنده در این نوشتار بر آن است تا در حد شناخت اولیهی برخی از این انحرافات، به یکی از رایجترین آنها، یعنی شیطانپرستی، بپردازد تا با شناخت برنامههای دشمن و نقد آن، آگاهی عمومی به این قبیل انحرافات دینی، در جامعه بیشتر شود.
«فقه» برنامه عملی تمام زندگی است و برای همه مراحل آن؛ در حضر و سفر، تنهایی یا گروهی، برای اعمال فردی یا اجتماعی، قانون عملی دارد، از اینرو نویسنده در این نوشتار، پس از ذکر برخی از آداب سفر، به بیان مهمترین احکام مربوط به سفر ومسائلی که ممکن است زائران حرم رضوی با آن مواجه باشند همچون نماز مسافر، قصد ده روز، ایستادن مسافر در صف اول جماعت، قطع اتصال صفوف جماعت، اقتدای مسافر به حاضر، ورود جُنُب و حائض به حرم و بُردن مهر و قرآن حرم میپردازد.
زندگی مشترک طولانیمدت بین دو انسانی که تربیت متفاوت و خصوصیات و سلیقههای مختلف دارند، چگونه ممکن است؟ اگر آن جاذبهی معجزهآسا نبود، چهبسا نظام اَحسن جهان، دچار ازهمگسیختگی میشد و ایثار و عشق برای بشر که فرزند خاک است و از افلاک بیخبر، واژهای کاملاً ناشناخته بود و گرمی از زندگی، رخت برمیبست. خَلق این کشش، یکی از هنرهای خالق حکیم است.
در گذر تاریخ، همواره شاهد رفتارها و واکنشهایی یکسویه، همراه با افراط از طرفی و تفریط از جانب دیگر، در مواجهه با مسئله «رابطهی بین دختر و پسر» بودهایم. بعضی با عینکی کاملاً سیاهبین و گروهی دیگر با دیدگاهی صددرصد موافق، به رابطهی این موضوع نگریستهاند. نویسنده در این نوشتار، از دو زاویه و نگاه دینی و بروندینی به این مسئله پرداخته است.
خانواده با پیمان ازدواج پایهگذاری میشود. این ازدواج ستون اصلی و حیاتیترین نهاد اجتماعی، یعنی خانواده، را تشکیل میدهد. هرقدر روابط میان همسران بهتر و سالمتر و پُرجاذبهتر باشد، زندگی شیرینتر و باصفاتر میشود و فرزندانِ بانشاط و موفقی تربیت میشوند.
متأسفانه بخشی از زنان و مردان، در برقراریِ رابطهی سالم، هنر زنبودن و مردبودن را نمیدانند؛ یعنی مهارت ادارهی خانواده را یاد نگرفتهاند. امروزه، میانگین زمان برقراری ارتباط کلامی بین همسران بسیار ناچیز است و همین امر، سبب سردی فضای خانوادهها شده است. نویسنده این نوشتار راهکارهای مؤثر برقراری روابط سالم و سازنده در خانواده را بررسی میکند.